در یاد هجده تیر هفتاد و هشت

در یاد هجده تیر هفتاد و هشت

وریا محمدی

سیزده سال پیش دور جدیدی از مبارزه رورشنفکری جنبش دانشجویی در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی رقم خورد. جنبشی که خود را طلایه دار مبارزات دانشجویی بر علیه رژیم شاه میدانست و رسالت خود را با به قهقرا کشیدن جمهوری اسلامی ادامه داد.

در باره این جنبش مقالات بسیاری نگاشته شده و لازم نیست به چگونگی این تحول بزرگ پرداخت.

جنبش دانشجويى را مىتوان يكى از مهم ترين تحولات سال هاى اخير در مبارزه عليه استبداد و خودكامگى و نيروى محركه سوق دادن اعتراضات پنهان و آشكار براى گذار به دمكراسى دانست.

كانونى كه لايه هاى اجتماعى را به هم پيوند میدهد و از طريق آن میتوان اعتراضات و نارضايتیها را كاناليزه نمود و آن را به حركت درآورد, دانشگاه است.

جمهورى اسلامى كه با تركيبى از مرتجع ترين شخصيت هاى سياسى, رهبرى را در ايران به دست گرفت, از همان بدو تاسيس و چه بعد از آن,با علم كردن پرچم صلح و پيوند ميان حوزه و دانشگاه, تلاش هاى خود را در به انحراف كشيدن هويت این نهاد عقلانی آغاز كرد. اما پس از اندك زمانى تلاش هاى پيوند حوزه و دانشگاه جاى خود را به سياست سركوب و در نطفه خفه كردن جنبش دانشجويى كه به اپوزيسيون كارآمد عليه بنيادگرايى اسلامى تبديل شده بود, داد.

خمينى براى تثبيت استبداد دينى نوپاى پس از انقلاب در سال 59 دانشگاه ها را تعطيل كرد و با اخراج هزاران دانشجو, استاد و كاركنان دانشگاه, براى مدتى جنبش دانشجويى را از حركت انداخت.

 اگر چه جنبش دانشجويى با موج اصلاح طلبى, بار ديگر سربرآورد, اما به سرعت راه خود را از اصلاح طلبان دولتى جدا كرد و خود را به يك سناريوى عظيم ملى عليه استبداد مطلقه فقها تبديل نمود.

سركوب جنبش دانشجويى, آن هم در برابر بی عملى و مصلحت جويیهاى تسليم طلبانه خاتمى و اصلاح طلبان حكومتى, نه فقط جنبش دانشجويى را كاملاً از اصلاح رژيم نااميد كرد, بلكه فعالان جنبش دانشجويى را به بن بست رساند.

دانشجو, اين طيف جان به لب آمده, كه سال هاى متمادى پس از قيام 57 صحن آموزش او به ميدان جولان استبدادهاى مذهبى و قبضه فكر و انديشه تبديل شده بود, در پر انعكاس ترين حركت توانست با راه انداختن يك جنبش شش روزه در تيرماه 1378, لرزه بر ستون هاى متزلزل استبداد و ارتجاع بيندازد.

اگر جنبش دانشجويى تا آخرين روزهاى باقىمانده از چهار سال دور نخست رياست جمهورى خاتمى به دگرگونى و اصلاح رژيم از طريق صندوق آراء خرده باوری داشت, امروز اين جنبش در تدارك پيوند با جنبش عمومى و آماده سازى جامعه ايران براى نافرمانى مدنى و سرنگونى جمهورى اسلامى است.

تهاجم وحشى و خونين نيروهاى انتظامى و انصار حزب الله به دانشگاهاى تهران و تتبريز در سلا 78 نه تنها اين جنبش را منفعل و از عرصه سياسى حذف نكرد بلكه آن را به سوى استقلال نوين ترغيب كرد.

اعتراضات دانشجويى نشان داد كه با سركوب و ارعاب و توحش نمیتوان مانع توسعه محدوده فكر و انديشه شد, اختيار نمودن سكوت چند ساله اگر چه تا حدودى رژيم جمهورى اسلامى را در اجراى اين سياست ها موفق نشان داد, اما با يك فرياد در تيرماه 78 و اعتراضات سال های بعد, توهمات ناشى از تثبيت استبداد مذهبى در سال هاى اخير بر باد فنا رفت.

جمهورى اسلامى كاملاً بدين نكته واقف است كه پايه هاى حاكميت در حال فروپاشى است.

 جنبش دانشجويى به مثابه اپوزيسوين رژيم تغيير شكل داده است, مخالفت هاى عمومى به بالاترين درجات خود ارتقاء يافته اند. جامعه جهانى و افكار عمومى داخلى و خارجى چشم انتظار دگرگونى سريع سياسى در اداره جمهورى اسلامى هستند. نقطه هاى اتكا در ساختارهاى حكومتى همانند محافل اطلاعاتى, انصار حزب الله و گروههاى فشار و... ديگر ماهيتى آشكار برای همگان دارند. هم از اين روست كه جمهورى اسلامى در روزهاى اخير لجام گسيخته و غافل از پايبندى به حقوق بشر و جامعه مدنى به اعتراضات و نارضايتىهاى دانشجويان تاخته است و از هرگونه استفاده ابزارى جهت سركوب و اختناق در روزهاى گذشته فروگزار نكرده است.

اما ديگر هيچ كدام از اين آلات كارگر نيست. مختصات هويت نوين دانشجويى در اعتراضات اخير به خوبى نمايان است و خود را به بهترين نحو ممكن تعريف نموده است.

استقلال از جناح هاى حكومتى و نهادهاى قدرت, گرايش به سكولاريسم, گرايش به اتحاد سراسرى دانشجويان در برابر استبداد دينى و تبديل آزادى به شعار محورى و مقدمه جنبش دانشجويى و فاصله گرفتن اين جنبش از زنگارها و تعصبات تفرقه افكنانه دينى به وضوح در گفتمان جديد و كردار تازه این حرکت كاملاً قابل مشاهده است.